|
Cökəkimilər fəsiləsindəki Tilia növünə aid olan və qışda yarpaqlarını tökən 30-a qədər ağac və minik cürünün ortaq adı Cökədir. Şimal yarımkürəsinin bütün ilıq bölgələrinin gilli, sərin və nəmli torpaqlarında yetişir. Sürətlə böyüyən və 20-25 sm-ə kimi uzanan cökə ağaclarının gövdələrinin diametri 1.5 m belə ola bilər. Əvvəlcə düz olan gövdə qabığı, ağac yaşlandıqca çatlayır. Üstü tünd yaşıl yarpaqları uzun saplı, ürək formasında və kənarları da düzdür.
Yarpağın boz və ya gümüş rəngindəki alt tərəfində qılcıqlar var. İyun-avqust ayları arasında açan sarımtıl rəngli xüsusi xoş ətirli çiçəklərinin 3-5-i bir yerdə, yarpaqların orta damarına bağlı və sarılı vəziyyətdə olur. Ağacın tək toxumlu meyvəsi minik, yuvarlaq və qurudur. Cökə ağacı toxumu, gövdə çəlikləri ilə və ya boy atan köklərinin ayrılıb əkilməsi ilə çoxaldılır.
Cökənin çiçək və yarpaqlarında qlükozit, tanen, yapışqan bitki mayesi və tərkibində farnesol olan uçucu yağ mövcuddur. Xüsusilə çiçək və yarpaqları tibbi təsirlərindən ötürü istifadə edilən cökə ağacının ağ, yumşaq və homogen taxtası heykəltəraşlıq və bənzəri işlərdə, gövdə qabıqları boyaçılıq və xələt istehsalında istifadə edilməkdədir.
Cökə çiçək və yarpaqlarının tibbi təsirlərini aşağıdakı kimi saymaq olar:
1. Sinəni yumşaldır.
2. Sinir sistemindəki gərginlikləri azaldır. Dincəldici, sakitləşdirici və yuxu gətiricidir.
3. Qadınlarda kritik günlərdə gərginlikləri yox edir və sancıları azaldır.
Bu təsirlərdən faydalanmaq üçün yay vaxtı, quru bir gündə yeni açmış cökə çiçəkləri yığılır. Bunların yanına bir miqdar yarpağı da qatılır və kölgədə qurudulur. Günəş dəyən çiçəklər ətir və təsirlərinin çoxunu itirir.
Qurudulmuş çiçək və yarpaq qarışığından 1 qaşıq alınır, üzərinə 1 stəkan qaynar su tökülərək 10 dəqiqə müddətlə dəmlənir. Bundan gündə üç dəfə bir stəkan içilir.
1. Bundan başqa, cökə tərlədicidir.
2. İdrarı sökücüdür.
3. Stimul artırıcıdır.
4. Bədəni gücləndiricidir.
Cökənin bu faydalarından da istifadə etmək üçün qarışıqda çiçək-yarpaq dozajı artırılır və 2-3 qaşıq tökülür. Eyni üsulla hazırlanan qarışıqdan gündə üç dəfə bir stəkan içilə bilər.
| 
